:: Erabiltzaileen eskariz eguneratu eta uzei.eus/atzekoz jarri du UZEIk hiztegia.
:: Ikerketarako eta bertsogintzarako tresna lagungarria da.
:: 1994an argitaratu zen hiztegia agortuta egon da azken urteotan.
2017-02-21
Euskarazko lehen hiztegi alderantzikatua
UZEIk Atzekoz aurrera hiztegia lehen aldiz argitaratu zuen arte euskarazko hiztegi guztiek egitura bera zuten: A letraz hasitako sarreretatik Z-z hasitakoetara antolatuta zeuden.
Atzekoz aurrera hiztegia, ordea, ezohiko moduan antolatuta argitaratu zen: hitz-amaieren arabera antolatuta zituen hiztegi-sarrerak.
Euskarak aspalditik zuen hutsunea betetzeko asmoz egin zuen UZEIk hitz-bukaeren lehen hiztegia. 1923an behar hori azpimarratu zuen euskararen gramatikarentzat berebiziko garrantzia izan duen Resurreccion Maria Azkuek, errima-hiztegi bat izan arte zenbait kontu ezingo zirela behar bezala aztertu idatzi baitzuen; baita laster horrelako hiztegi bat egingo zela ere. Azkuek agindutakoa baino denbora-epe luzexeagoa behar izan zen, baina, azkenik, 1994an, Atzekoz Aurrera kaleratu zen.
Untzi idazten genueneko garai hura
Hiztegia kaleratu eta handik sei urtera atera zuen Euskaltzaindiak Hiztegi Batuaren lehen argitaraldia (2000. urtean). Beste datu adierazgarri bat: gaur arte Euskaltzaindiak 180 arau eman ditu. 1994 arte 24 arau baino ez zituen eman Euskaltzaindiak.
Garai hartan (artean, esan daiteke), untzi idazten zen euskara batuan, eta halaxe ageri zen Atzekoz aurreraren lehen edizio hartan ere. Euskarak bide luzea egin du geroztik, eta begi-bistakoa da lehen hiztegi alderantzikatu hura ere eguneratu egin behar zela.
Beraz, orain gaurkotu eta osatu egin du UZEIk, eta sarrerak Euskaltzaindiaren azken arauetara eta Terminologia Batzordearen gomendioetara egokitu ditu.
Erabiltzaileen eskariz, berriro sarean
Lehen argitaraldia paperean eta formatu digitalean plazaratu zuen UZEIk jakinik paperezko bertsioa ez zela aski, atzekoz aurrerako hiztegietan bilaketak orriz orri egitea ez baita lan erosoa. Paperezko bertsio hura agortuta egon da azken urteotan.
Sarean ere kontsultagai jarri zuen UZEIk, eguneratze sakon bat behar izan zuen arte, behintzat: geroztik igaro diren urteotan erabiltzaileek behin baino gehiagotan galdetu dute noiz izango zuten berriro sarean kontsultatzeko aukera. Haien eskariari erantzunez, www.uzei.eus/atzekoz helbidean dago berriro Atzekoz aurrera berritua.
Bertsozale Elkartearekin lankidetzan
R.M. Azkuek aurreko mendearen hasieran zioen bezala, «errima-hiztegia»k hizkuntza hobeto aztertzen lagun dezake. Hizkuntzalariei lagungarri izango zaie, beraz. Halere, orain arte hiztegi honek bertsolarien artean eta bertso-eskoletan izan du, beharbada, erabilerarik zabalena. Atzekoz aurrerako hiztegiekin lan egin behar izaten dute, nolabait, bertsolariek beren buruan. Horretan trebatzen dira etengabe, eta arian-arian osatzen dituzten hiztegi pertsonalen lagungarri izan daitezkeen tresna eta baliabide guztiak ongi etorriak dira. Bertsozale Elkarteak interesgarri ikusten du eguneratu berri den hiztegi hau orain sarean edonoren eskura egotea.
Bertsozale Elkarteak eta UZEIk elkarlanean lanean aritzeko konpromisoa hartua dute, eta konpromiso horri eutsiz, etorkizunean ere bi erakundeon ezagutzan oinarritutako baliabide berriak garatzeko asmoa dute.
53.000 sarreratik gora, eguneroko euskaratik jasoak
53.000 sarreratik gorako hiztegi eguneratua da Atzekoz Aurrera. Sarrera gehienak lexiko orokorrekoak dira, baina horiekin batera, eguneroko jardunean gehien erabiltzen diren terminoak ere bildu dira.
Izen arruntak, adjektiboak, adberbioak, determinatzaileak, izenordainak, aditzak, lotura-elementuak, esaerak eta onomatopeiak: kategoria horietako guztietako sarrerak aurkituko ditu erabiltzaileak. Aldiz, hiztegitik kanpo utzi dira izen propioak (pertsona-, leku- zein erakunde-izenak), forma deklinatuak, adizki jokatuak eta laburtzapenak.
Miriam Urkia
UZEIko Lexikografia Saileko arduraduna