Lucy Software Ibéricak UZEIren laguntzarekin garatutako itzultzaile automatikoaren bertsio berria aurkeztu du Eusko Jaurlaritzak
Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kulturako sailburu Cristina Uriartek eta Hizkuntza Politikarako sailburuorde Patxi Baztarrikak, Euskara Sustatzeko Zuzendaritzako Estandarizazio Zerbitzuaren arduradun Araceli Diaz de Lezana eta Lucy Sofware Ibéricako kudeatzaile Juan A. Alonsorekin batera, Eusko Jaurlaritzaren itzultzaile automatikoaren fase berria aurkeztu zuten atzo.
2012an martxan jarri zen Eusko Jaurlaritzaren itzultzaile automatikoa, eta egun martxan dagoen gaztelania-euskara itzultzailearen hobetutako bertsio bat aurkeztu zuten atzo. Horrez gain, itzultzaile automatikoaren beste bi noranzko-pare berri ere erabilgarri daude atzodanik: euskara-gaztelania itzultzailea, alde batetik, eta ingelesa-euskara itzultzailea, bestetik.
Gailu mugikorretan eta ahotsaren bidezko kontsultak
Android eta IOS sistema eragileak dituzten
telefono adimendunetan erabili ahal izango
da, testua idazteko beharrik gabe.
Hemendik aurrera, Android eta IOS sistema eragileak dituztenek aplikazioa deskargatu eta itzultzaile automatikoa erabili ahal izango dute beren mugikorretan. Android Google Play-n eskuragarri dago, eta IOS aplikazioa aste gutxi barru Apple Store-n egotea espero da. Telefonoetan idatzi beharrean, ahotsa erabiliz ere egin daiteke, eta, zuzenean testu hori itzultzera bidali, betiere itzulpenaren noranzkoa aukeratu ondoren.
Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kulturako sailburu Cristina Uriartek esan zuen “euskarak aurrerapauso handiak eman dituela, bereziki, Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologien (IKT) alorrean […]. Itzultzaile automatikoarekin sentitu behar duguna da hizkuntza bat ez menderatzea ez dela oztopoa komunikatzeko, laguntza-tresna honekin errazago erabiliko baitugu. Aurrerantzean ere, behar-beharrezkoa izango da ildo horretatik jarraitzea eta guztion indarrak eta ahaleginak uztartzea”, azaldu du sailburuak.
Itzultzailearen erabilera, kopurutan
Patxi Baztarrikak aditzera eman duenez, euskarak sekulako aurrerapena izan du, eta herritar askok erabiltzen dute Eusko Jaurlaritzaren itzultzaile automatikoa. Datuek erakusten digute jende askorentzat ezinbesteko tresna bihurtu dela itzultzaile automatikoa. Urtarrilean 308.288 itzulpen eskatu zituzten erabiltzaileek, otsailean 341.722, eta martxoan 382.158. Eta 2013. urte osoan, 5.000.000tik gora izan ziren itzultzaile automatikoak itzulitako dokumentuak ”, azaldu du sailburuordeak.
Testu luzeagoak itzultzeko aukera
Horrela, erabiltzaileek gailu mugikorretarako aplikazioetara joateko esteka aurkituko dutela esan zuen Araceli Diaz de Lezanak, logotipo berrituaren ondoan. “Itzultzailearen aurreko bertsioak 1.024 karaktereko muga zuen, eta orain 1.500era igo dugu muga hori” esan zuen Diaz de Lezanak. Era berean, gaur egun itzultzailea Eusko Jaurlaritzan dokumentuak itzultzeko erabiltzen dela gogoratu zuen, eta etorkizunean testu luzeagoak itzultzeko aukera eman dezakeela.
Euskararen erronka eta berezitasunak
“Euskara munduko beste hizkuntza bat da, eta
ez beste munduko hizkuntza bat, batzuetan uste
den bezala.“
Juan A. Alonso. Lucy Software Ibérica
Lucy Software Ibérica enpresako Juan A. Alonsok esan zuenez, erronka handia izan euskara- gaztelania parea garatzea, baina aldi berean atsegin handia izan da euskararekin lan egitea. “Orain arte hizkuntza askotako itzultzaileak garatu ditugu, baina lehen aldia izan da hizkuntza ez indoeuropar batekin lan egin duguna. Euskarak egitura morfosintaktiko desberdinak dituenez, baliabide linguistiko konputazional berriak prestatu behar izan ditugu. Eta guretzat berriak ziren arazo konputazionalak konpondu behar izan ditugu. Horietako bat, euskararen anbiguotasun sintaktikoa izan da. Anbiguotasun sintaktikoa da itzulpen automatikoko edozein sistemari arazo gehien sortzen dizkion fenomenoetako bat”.
Itzultzaile automatikoa, oro har, laguntza-tresna bat baino ez dela esan zuen Alonsok: “egiten duena egiten du, eta oso lagungarria izan daiteke ulertzen ez ditugun testuak ulertzeko, baina itzulpen automatikoak ezin du ordeztu eta ez du ordeztu behar giza itzulpena”.
Euskararentzako itzultzaile automatikoak
Itzultzaile automatikoek hainbat estrategia balia ditzakete, eta horien arabera emaitzak egokiagoak edo okerragoak izango dira testu-motaren eta hizkuntza-parearen arabera. Euskararen kasuan hiru itzultzaile automatiko daude erabilgarri gaur egun.
Juan A. Alonsok esan zuenez, “uste dugu guk erabiltzen dugun itzulpen automatikoaren teknologia, alegia, erregeletan oinarritutakoa eta sakoneko analisia duena, dela egokiena euskara bezalako hizkuntza bateko testu orokorrak itzultzeko, euskara morfologikoki oso aberatsa baita, eta, besteak beste, tarte handiko fenomeno sintaktikoak baititu. Beste estrategia posible batzuk, esaterako, sistema estatistikoek edo ezagutza linguistikoan oinarrituta egon arren azaleko analisian oinarritzen diren sistemek emaitza txarragoak ematen dituzte testu-mota hauetarako eta hizkuntza hauentzat”.
“Datu-pare bat emateko, euskaratik gaztelaniara gure sistemak eta Googleren itzultzaileak egindako testu errealen itzulpenak alderatzen baditugu, esaldien % 70 baino gehiago hobeto ateratzen da gure sisteman Googleren sisteman baino, eta esaldien % 9 baino gutxiago okerrago ateratzen da” esan zuen. “Aldiz, euskaratik gaztelaniarako itzulpenak egin ditzakeen beste sistemarekin alderatuz gero, esaldien % 90 baino gehiago hobeto ateratzen da gure sistemarekin, eta ia bat ere ez da okerrago ateratzen. Behintzat, gaur egun. Jakina, hori alda daiteke etorkizunean egin daitekeen lanarekin eta ikerketarekin”.
Emaitzen post-edizioa
Halere, itzultzaileak beti egingo ditu akatsak. Adibidez, Katalunian badago esperientzia bat: egunkari batek bi edizio paralelo eta guztiz berdinak ateratzen ditu egunean bitan, katalanez eta gaztelaniaz, eta itzulpena egiteko Lucy Software Ibérica enpresaren sistema erabiltzen du. Baina, beti, post-ediziorako talde bat erabiltzen du, nahiz eta gaztelaniaren eta katalanaren arteko itzulpenen kalitatea oso handia den: 100 esalditik 95 baino gehiago zuzenak dira, eta ez dira zuzendu behar, baina % 3-4k akatsak dituzte, eta horrelako akatsak argitaraezinak dira, eta dena berrikusi behar da.
“Ahal den neurrian, itzultzailea etengabe hobetzen ari gara Eusko Jaurlaritzaren eta UZEIren artean” esan zuen Alonsok, “eta gramatikak eta lexikoak etengabe hobetzen ditugu: baina akats guztiak ezin dira zuzendu. Halere, espero dugu datozen hilabeteetan itzultzailearen emaitzak hobetzea”.
Atzo aurkeztutako itzultzaile automatikoa www.itzultzailea.euskadi.net helbidean dago erabilgarri.